ASİTLER VE BAZLAR

[aysien]

ASİTLER VE BAZLAR
ASİTLER
Asitler kimyada önemli bir bileşik sınıfını oluştururlar.Asit-latince anlamına gelen asidus kelimesinden alınmıştır.Günlük gıda maddelerinin bir çoğunda asit vardır.Canlı organizmaların hayatsal faaliyetlerinde asitlerin önemi büyüktür.Mide özsuyu besinlerin sindirimi için %0,4 oranında hidroklorik asit içerir.Proteinlerin oluşumunda amino asitlerin önemi tartışılmaz bir gerçektir.Genel olarak asitler;inorganik ve organik asitler olarak iki gruba ayrılırlar.Yapısında karbon elementi bulunmayan asitlere inorganik aitler ,karbon elementi kullanılarak oluşturulan asitlere ise organik asitler denir.



ASİTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
-Asitlerin tadları ekşidir.Örnek olarak;sirkedeki asetik asit ekşi elmada ki malik asit , limondaki sitrik asit ve askorbik asit(C Vitamini),yoğurt suyundaki laktik asit, meşrubat ve kolalardaki karbonik asit sayılabilir.Ancak her asitin tadına bakamayız.Çünkü asitlerden bazıları parçalayıcı bazıları da zehirlidir.

-Asitler yakıcı özelliğe sahiptir.Asitlerin bu özelliği her asitte aynı şekilde olmaz.Örneğin Hno3 deriye döküldüğünde proteinlerle tepkimeye girer.H2SO4 ise hücre suyunu çekerek yakma etkisi gösterir.

-Asit suda çözüldüğünde ne kadar fazla iyon oluşuyorsa,iletkenlik o kadar fazla olur .Kuvvetli asitlerde iletkenlik fazla zayıf asitlerde ise azdır.

-Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir.Turnusol kağıtları indikatör boyası emdirilmiş kağıtlardır.İndikatör boyaları ise ortamın asidik veya bazik olmasına göre renk değiştiren maddelerdir.Örneğin bir indikatör olan metil oranj asitler kırmızı renge döner.

-Asitlerin genel olarak yapılarında proton bulunur.Ancak yapılarında hdrojen bulunan tüm maddeler asit değildir.MC 1 kuvvetli bir asit olmasına karşın nh3 baz özelliği gösterir.CH+ ise asit ve baz karakteri göstermez.

-Bazlarda birleşerek tuz ve su oluştururlar.Kimyada bu tepkimelere nötrleşme tepkimesi denir.

[BAZ+ASİT à TUZ+SU]
NaOH + Hcı > Nac I + h20
2KOH + H2SO 4 + K2SO4 + 2H2 O

Ca(OH)2 + H2SO 4 - CASO4 + 2H2 O



- Metal oksitlerde(Bazik oksitlerle)birleşerek tuzları yaparlar.

METAL OKSİT + ASİT à TUZ+SU

Na2O + 2hcI >> 2NacI + H2 O
CaO + H2SO4 >> CASO4 + H 2O

K2O + H2CO 3 >>K2CO3 + H 2 O

CUO + 2HNO3>>CU(NO 3)3 + H 2O


- Asitlerin metaller ile olan tepkimeleri , metallerin aktifliğine göre değerlendirilir.Metallerin aktiflik sırası

K , Na , Ca , Mg , Al , Zn , Fe
Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller
Cu , Ag , Hg, Au, Pt
Aktifliği hidrojenden az olan metaller (şeklindedir)

a) Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller seyreltik asitler ile H 2 gazı oluşturacak şekilde tepkime verirler.

METAL+ASİT à TUZ + H2 GAZI



Mg + 2Hcı à MgCI2 + H2

Zn+2Hcı à ZnCI2+H2



b) Aktifliği hidrojenden az olan metallere HCI ve seyreltik H2SO4 etki etmez.



Cu+HCI à Tepkime gerçekleşmez.

Cu+H2SO4 àTepkime gerçekleşmez.

Ag+HCI àTepkime gerçekleşmez.



c)Aktifliği hidrojenden az olan metallere HCI ve seyreltik H2SO4 tepkime verir.Bu tür tepkimelerden H 2 yerine SO2 oluşur.



Cu+2H2+SO4 àCuSo4+So2+2h30

Derişik

Zn+2H2SO4 àZnSo4+SO2+2H2O

Derişik

d)Aktifliği hidrojenden az olan metallere HNO3'ün etkisi ise seyreltik ve derişik olmasına bağlı olarak değişir.HNO 3;Cu Hg ve Ag'' etki eder.Pt ve Au ''a etki etmez.

Cu+4HNO3 à Cu(NO3)+2NO2+2H3O

Derişik

3Cu+8HNO3-3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O

Seyreltik



-- Asitlerin ametallere etkisi ise genellikle derişik durumunda olabilir.

C+4HNO3 à CO2+4NO2+2H20

(Derişik)



C+2H2SO2 à CO2+2SO2+2H20

(Derişik)



S+4HNO3_SO2+4NO2+2H2O oluşur

(Derişik)



Na2CO3+H2SO2-Na2SO4+H2O+CO2



Ca(HCO3)2 + 2HCI – CACI2 +2H2O+2CO2



n Ametal oksitlerin (CO 2, SO2, SO 3, N2O5, P2O5 gibi) sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.Ametal oksitlere asit oksitlerde denir.

ASİT OKSİT +SU àASİT

CO2+ H2 O àH2CO3

SO2+ H2O àH2SO3



SO3 + H2o à H2SO4

N2O5 + H2 O à 2HNO3



ÖRNEK

1) Asitlerin tadları ekşidir.Aşağıdaki çözeltilerden hangisinde asit bulunmaz?

A)Portakal suyu B) Limonata C) Vişne suyu

D)Sirke E) Sabunlu su



Çözüm:

Verilen ilk dört örneğin tadları ekşidir.Bu maddelerde asit vardır.Sabunla suyun tadı acıdır.Yapısında asit yoktur. CEVAP: E





2)Aşağıdakilerden hangisi asit özelliklerinden değildir?



A)Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.



B)Kırmızı turnusol kağıdını mavi renge dönüştürürler.



C)Seyreltik çözeltilerin tadı ekşidir.



D)Bazlarda tuz oluştururlar.

CEVAP:B

[aysien]

DİĞER REAKSİYONLAR



Üç tür genel reaksiyondan başka sık karşılaşılan bir takım özel reaksiyonlar da vardır.Bunlar yukarıdaki reaksiyon türlerinden birine benzese de özel hali ile bilinirler.



1. Metallerin Asitlerle Reaksiyonu



Metallerin asitlerle reaksiyonundan tuz oluşur,hidrojen gazı açığa çıkar.Mesela , Al metalinin HCI ile reaksiyonundan AICI 3 tuzu oluşurken , hidrojen gazı açığa çıkar.



Metal + Asit à Tuz + Hidrojen gazı



Al(k) + 3HCI (suda) à AICI3(suda)+ 3/2H2(g)



Soy metallerin dışında ki metaller hidrojenden daha aktiftir.Bu yüzden burada Al metali Al+3c

Yükseltilirken bileşik haline geçerken asit katyonu olan H+ iyonu H2'ye indirgenmektedir.

Metallerin asitlerle reaksiyonlarına aşağıdaki örnekler verilebilir.



Zn(k) + 2HCI(suda) à ZnCI2 (suda) + H2(g)



2Na(k) + 2HCI(suda) à 2NACI (suda) + H2(g)



Mg(k) + H2SO4 (suda) à MgSO4(k) + H2(g)



Fe(k) + 2HNO3(suda) à Fe(NO3)2(suda)+H2(g)



2) Soy ve yarı soy metallere (Cu- Hg- Ag- Pt- Au) oksijensiz asitler etki etmezler.

Cu+HCI à Reaksiyon vermez

Ag+HCI à Reaksiyon vermez

3)Yarı soy metallere (Cu-Hg-Ag) yükseltgen özellik gösteren asitler etki ederler.H 2SO4 ve HNO3 yükseltgen özellik gösteren iki önemli asittir.Bunların yarı soy metallere etkisinden tuz,oksit ve su oluşur.

Yarı soy metal + Yükseltgen asit à Tuz + oksit + su



Asit olarak derişik HNO3 asidi kullanıldığında NO2 gazı açığa çıkar , tuz ve su oluşur.HNO3 deki azot indirgenirken , metal yükseltgenir.



Ag(k)2HNO3(suda) Derişik AgNo3(Suda) No2(g) + H2O(s)

Cu(k)+ 4HNO3(SUDA) Derişik Cu(NO3)2(suda)+ 2NO2(g) + 2H2O(s)





Seyreltik HNO3 asidi kullanıldığında ise NO gazı açığa çıkar.Gümüş ve bakırın seyreltik nitrik asitle reaksiyonları aşağıda verilmiştir.



Ag(k)+4hno3(suda) à 3 AgNO3 + NO (g) 2H2O(s)



3cu(k)+HNO3(suda) à 3 Cu (NO3 )2 + 2NO(g) + 4h2O(s)



4) Altın (Au) be platin (Pt) tam soy metaldir.Bunlar asitlerle hidrojen çıkışı ile reaksiyona girmediği gibi yükseltgen özellik gösteren asitler de reaksiyon vermez.



Altına yalnızca kral suyu denilen (3HCI+HNO2) karışımı etki eder.

Au(k)+HCI(suda)+HNO3 à AuCI3 + NO(g)+ 2HO(s)



METALLERİN BAZLARLA REAKSİYONU


Genelde metaller bazlarla reaksiyon vermezler.Ancak amfoter metal olarak bilinen Al, Zn , Sn, Pb , Cr gibi metaller derişik kuvvetli baz çözeltileriyle reaksiyon verirler.Reaksiyon sonucunda hidrojen gazı açığa çıkar.



Amfoter metal + Baz à Tuz+ hidrojen gazı



Al(K)+ NaOH(suda) à Na3 AlO3 + H2 (g)



Zn(k)+ NaOH(suda) à Na2ZnO2 + H2 (g)



Amfoter metallerin oksit ve hidroksit bileşikleri de amfoter özellik gösterirler.Bunların kuvvetli bazların derişik çözeltileri ile reaksiyonundan ise tuz ile su