Hamsi, Karadeniz sahillerinde ekonomik ve sosyal hayatın merkezinde yer alıyor. Hamsi mevsimi başladığında kahvehaneler boşalıyor; nişanlar, düğünler bu mevsime göre belirleniyor...

[aysien]

Hamsi, Karadeniz sahillerinde ekonomik ve sosyal hayatın merkezinde yer alıyor. Hamsi mevsimi başladığında kahvehaneler boşalıyor; nişanlar, düğünler bu mevsime göre belirleniyor...



Gökyüzünü kaplayan pırıltılı yıldızların rol değiştirdiği saatlerde deniz üzerindeki balıkçı motorlarının oluşturduğu trafik hızlanıyor. Limandan çıkan teknelerin ışıldaklarıyla, giriş yapmak için kontrollü süratle yanaşanların işaret lambaları birbirine karışıyor. Karadeniz'in küçük bedenli büyük zenginliği, en bereketli yıllarından birini yaşatıyor.
38 metrelik balıkçı teknesi Kasırga iskeleye yanaşırken, limandaki hareketlenme de zirveye ulaşıyor. Yanaşmaya çalışan tekne kaptanının sesi limanda çınlıyor: "Kamyonlar, iskelenin baş tarafına gelin. Halatı hazırlayın, dikkatli olun!" Yakalanan balığı almak isteyen kamyonlarla, ellerinde küçük naylon torbaları olanlar birlikte yaklaşıyorlar Kasırga'ya…
Tüccarlara ait kamyonlar balığın tümünü almak isterken, naylon torbalılar en eski dönemlerden kalan bir gelenek olan "göz hakkı" için birkaç kilo bedava hamsi karşılığı "dua garantisi" veriyorlar. Tayfalar "göz hakkı" ritüeline titizlikle riayet ediyorlar.
Kasırga, uzun sürecek avlanma gecesinin ilk partisini kısa sürede boşaltıyor. Bir kasaya 18 kilo hamsi konulabiliyor. Toplam 400 kasada yaklaşık 7200 kilo balık var. Boşaltma işlemi 60 dakika ile 90 dakika arasında değişiyor.
Kamyonlar kapılarına kadar hamsi kasalarıyla doldurulduktan sonra, kornalarına sürekli basarak gelin arabası havasında hızla limandan çıkıyorlar. Bu da, taze balık taşıyan kamyoncu raconu olarak limanın hoşgörü defterine işleniyor.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, hamsi, Türkiye denizlerinde avlanan balık miktarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor.
Balıkçıları denize taşıyan teknelerin sayısına gelince... 1990'ların başında 8700'lerde olan ruhsatlı tekne sayısı günümüzde 18.836'ya ulaşmış durumda. Kayıt dışı teknelerin sayısının da 10 bine ulaştığı tahmin ediliyor. Ve bu ruhsatlı teknelerden biri de Kasırga; şu anda Yakakent mendireğinin çakarını geride bırakarak Karadeniz'in koynuna doğru saatte 5–6 mil hızla ilerliyor. Kaptan köşkü, eski uzay filmlerindeki kumanda merkezi görünümüne bürünmüş. Su üstü ve sualtı hakkında ayrıntılı bilgiler sunan yeni teknolojinin bütün aparatlarına, birer ekranlık yer tahsis edilmiş.
Denize açılan, ağ atan, balık çeviren teknelerin boyutları ne kadar büyük olsa da, eski çağlardan kalan tanımlama değişmeden sürüyor. Beş metrelik basit sandaldan, denizlerdeki en büyüğüne kadar bütün balıkçı teknelerine, "kayık" deniliyor.
Bizim "kayık" Kasırga, 20 yaşında. Mümin Kaptan (Önal), Sürmene Çamburnu'nda, Yeniay tersanesinde inşa edildiğini söylüyor. Mümin Kaptan kamyonla yolladıkları balığın ekonomik akıbeti hakkında bilgi verirken, "Bizde senet, sepet olmaz. Her şey sözle, bizim dünyamızda söz ağızdan çıkar," diyor. Sonra susup, gözlerini kısarak ekranları tarıyor, aradığını bulmuş olmanın heyecanıyla mikrofona uzanıyor, onun otoriter sesi tekneyi kaplıyor: "Hazır ol!.."
Tayfalar olabilecek en hızlı şekilde hareket ediyor. İki parçalı kalın muşamba giysiler tulum ve kapüşonlu ceket olarak giyiliyor, ayakkabılar çıkıyor, çizmeler çekiliyor. Kaptan, "Botu atın!" komutunu veriyor. Teknenin bütün ışıkları söndürülmüş halde, önce bottan uzaklaşıyor, sonra ona doğru yaklaşıyor...
Balık çevrildi artık! Şimdi sıra ağların çekilmesine geliyor. İçi hamsi dolu uzun ağ direğin tepesine doğru çıkıp, teknenin ortasına süzülerek iniyor. Herkes işini büyük bir dikkatle yapıyor. Çünkü basit gibi görünen ağ toplama bazen ölümcül kazalara neden olabiliyor. Bir anlık dikkat eksikliği, balıkçılardan birini ayağından ağa asılı vaziyette, direğin ucundaki makaraya doğru tırmanır hale getirebiliyor. Eğer zamanında görülemezse, tayfa dev ağ makarasına sıkışabiliyor. Kasırga'nın tayfaları böyle kazalarda ölen, beli veya boynu kırılıp felçli hale gelen epeyce tayfa olduğunu söylüyor.