Bir zamanların gözdesi Haliç'in, "kontrolsüzce büyüyen ve arsızca sanayileşen İstanbul"da dünden bugüne evrimi...

[aysien]

Bir zamanların gözdesi Haliç'in, "kontrolsüzce büyüyen ve arsızca sanayileşen İstanbul"da dünden bugüne evrimi...



Haliç, tartışmasız İstanbul'un en özel yerlerinden biridir: Sesleri, görüntüsü ve hatta gürültüsüyle, masalsı bir perde açar karşınızda. O perdeye sadece bugünün değil, geçmişin renkleri, yüzleri yansır; öyküleri, efsaneleri canlanır. Dünyanın en eski yerleşim merkezlerinden biri olan Haliç, ilkçağlarda Altın Boynuz (khrysokeras)olarak anılır...

Strabon, akıntının palamutları sürü halinde Haliç'e girmeye zorladığını ve dar alanlarda elle bile yakalandıklarını aktarır. Antik çağda sıkça görülen, içi meyve dolu bereket boynuzu (cornucopiae), Byzantion'da içi palamut dolu bereket boynuzu olarak görülür. "Eskiçağ'da İstanbul" kitabının yazarı Prof.Dr. Oğuz Tekin palamutların burada altın olarak sembolize edildiğini belirtir. Nitekim, Byzantion'un sikkelerinde de balık bolluğuna işaret eden palamut betimleri bulunur.

Yaşlı Plinius da, "Altın Boynuz" adının Haliç'teki palamut bereketinden kaynaklandığını anlatır: "... Trakya Boğazı'nda (İstanbul Boğazı), Avrupa ve Asya'yı ayıran Boğaz'ın en dar yerinde, Asya yakasındaki Khalkedon (Kadıköy) yakınında dipten yüzeye doğru, suyun arasından parıldayan şahane beyazlıkta bir kaya vardır. Palamutlar bu kayayı birdenbire karşılarında görünce her zaman ürkerler. Sürü halinde dosdoğru karşı taraftaki Byzantion burnuna (Haliç) yönelirler. Buranın Altın Boynuz olarak anılmasının nedeni de budur. Sonunda tümü Byzantion'da yakalanır."

Haliç'in dahil oldu ğ u İ stanbul Bo ğ azı efsanesi ise tanrılar katında Zeus ile Argos kralı Inakhos'un kızı Io arasında yaşanan yasak aşktan doğar. Efsaneye göre, Io'yu karısının öfkesinden korumak isteyen Zeus, onu beyaz bir inek şekline sokar. Bunu öğrenen Hera da Io'ya bir atsineği musallat eder. İ nek deli gibi koşmaya başlar; kıtalar aşar. Peşindeki sinekten kurtulmak için kıtadan kıtaya atlarken İstanbul Boğazı'ndan da geçer. Ve nitekim, "bosphoros" kelimesi de Yunanca'da "inek geçidi" anlamına gelir...

Haliç için kullanılan "Altın Boynuz" adı Batılı dillere aynı anlamıyla aktarılırken, Osmanlılar ve Araplar bu koya Haliç adını vermişlerdi.

Galata Köprüsü'nden Alibeyköy ve Kağıthane derelerinin ağzına kadar 6,7 kilometre uzunluğunda, kimi yerde 130 kimi yerde ise 730 metre genişliğindeki bu derin koy asırlar boyunca en güvenli limanlardan biri ve Doğu'nun en önemli ticaret merkezleri arasında sayıldı. O tarihlerde bu coğrafyada seyahat eden gezginler Haliç'i bir "kayık ormanı"na benzetiyordu.

14. yüzyıl seyyahlarından İbn Battuta Seyahatnamesi'nde Haliç'i ve sularında demirlemiş teknelerin kalabalığını, "Limanında demirlemiş kadırgalar, kalyonlar, büyüklü küçüklü kayıkların sayısı o kadar çok ki, direkleri bir orman gibi görüşü engelliyor. Bu teknelerin onarımları da kıyıdaki çekek yerlerinde yapılıyor, gemicilerin her türlü ihtiyaçları da orada sağlanıyor" diye tarif ediyordu. O dönemlerde Çin'den, Mağrip'ten, Ceneviz ve Venedik'ten, pek çok farklı milliyetten tacirler, gemiciler, gezginler sahili dolduruyor; kürkler, ham ipekler, mücevherler, baharatlar, çuvallar ve sandıklar içinde, batıdan do ğ uya, kuzeyden güneye giden gemilere yükleniyordu.